Càng về khuya, mình càng hay nghĩ lan man về con đường mà một lời dạy từ thời cổ đại, đi qua bao nhiêu dâu bể, mà giờ vẫn còn nguyên vẹn để mình đọc được. Đôi khi chúng ta thường lầm tưởng "Kho Tàng Pháp Bảo" phải là một thực thể đồ sộ, giống như một kho tàng khổng lồ chất đầy các tạng kinh điển cổ xưa hay những kho lưu trữ điện tử của thời đại mới. Kỳ thực, trong thâm tâm tôi, nó giống như một điểm tựa vững chắc. Một thực thể giúp tâm thức không bị cuốn phăng đi theo các phong trào thời thượng hay các quan điểm giải thích "thuận tiện" của thời nay.
Mình tự hỏi, nếu không có cái kho tàng ấy —không có Tam Tạng Pāḷi, các lớp Chú giải và Phụ chú giải mà tiền nhân đã dày công gìn giữ— thì chắc đạo Phật bây giờ chắc đã biến thành một thứ triết lý tâm linh pha tạp nào đó rồi. Con người thường có tâm lý muốn biến mọi giáo lý trở nên "nhẹ nhàng" hơn, để thích nghi với lối sống gấp gáp của thời đại, nhưng chính việc "tối giản hóa" ấy đôi khi lại đánh mất đi cốt tủy nguyên bản của Chánh Pháp. Chánh Pháp không mất đi ngay lập tức đâu, mình nghĩ thế. Nó cứ mờ dần, loãng đi một chút mỗi ngày, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Có những lúc ngồi lật mấy trang kinh, mình thấy hơi sợ cái trách nhiệm của việc "giữ gìn". Vấn đề không nằm ở việc bảo quản sách vở khỏi hư hại hay bụi bặm, mà chính là duy trì các tiêu chuẩn đạo đức ấy sống động trong nội tâm. Pháp Bảo thực chất là một cây thước đo mực thước. Mỗi khi gặp phải một ý kiến mới hoặc cách hành trì "lạ lẫm", hành giả luôn có chuẩn mực để đối chiếu. Nếu không có bộ chuẩn ấy, mình dễ bị dắt mũi bởi cảm xúc cá nhân hoặc bị chi phối bởi những trải kho tang phap bao nghiệm mang tính nhất thời. Hành trì dựa trên cảm hứng nhất thời ắt sẽ dẫn đến việc lầm đường lạc lối, đây là điều mà tôi đã từng kinh qua và nếm trải.
Điều đáng nói là kho tàng di sản này không phải là đặc quyền của giới xuất gia. Là một người cư sĩ, đôi lúc tôi cũng cảm nhận được trách nhiệm của mình đối với giáo pháp. Không phải là đi giảng dạy gì cho ai, mà chính là học hành nghiêm túc, thấu hiểu tường tận để tránh làm sai lạc chân lý vốn có. Có vẻ như khi mình không dùng đến nó, Pháp Bảo chỉ là di sản chết, là những trang kinh nằm im lìm trên kệ sách. Chỉ khi ta đem Pháp bảo ra để quán chiếu từng cử chỉ, lời nói hoặc vào những lúc tâm thức bất ổn, thì lúc đó Pháp Bảo mới thực sự xoay vần.
Nghĩ đến việc các thế hệ đi trước cứ bền bỉ tụng đọc, chép tay, rồi cẩn trọng kiểm chứng từng ký tự để truyền thừa, tôi thấy mình thật sự hời hợt. Hiện nay mọi giáo điển đều nằm trong tầm tay, chỉ cần một thao tác nhỏ trên thiết bị điện tử, nhưng chính sự tiện lợi đó đôi khi lại khiến ta trở nên thiếu sâu sắc. Gìn giữ giáo pháp nghe có vẻ vĩ đại, nhưng thực chất nó khởi đầu từ việc ta nhẫn nại ngồi xuống, đọc một đoạn giáo lý thật chậm rãi, rồi tự nhìn lại xem mình có đang hành trì đúng không. Chẳng cần gì hào nhoáng, chỉ cần sự thành thật với chính mình là đủ rồi.
Ngoài trời im ắng quá, chắc cũng đến lúc mình nên khép lại mấy suy nghĩ này. Pháp tính vẫn luôn hằng hữu, không hề lay động, chỉ là do chúng ta mải mê tìm kiếm những điều xa vời mà bỏ quên nền tảng thiết thực ngay tại đây. Có lẽ cái sự im lặng này mới là lúc Pháp dễ thấm vào lòng nhất.